Internist-hematoloog Jan Baars: “Je probeert samen de ‘beterkans’ te pakken”

Is het een goede keus gebleken?

"Ja een hele goede keus, ik ervaar het als een cadeau voor het leven. Geneeskunde is aan alle kanten prachtig, breed en diepgaand. Maar ik ben het meest geraakt door de rijkdom aan mensen die je tegenkomt, patiënten en collega’s. Werken in een cultuur van mensen die goed willen doen, een gezamenlijke missie hebben, de synergie tussen de backoffice en frontoffice, alles in zo boeiend. Dat bestaat in geen enkel ander vak.”

Hoe kwam je van het Hoge Noorden in Almere?

“Tijdens mijn specialistische vervolgopleiding in het Antonie van Leeuwenhoek ziekenhuis leerde ik daar oncoloog Vera Lustig kennen. Zij vertrok naar het Flevoziekenhuis en zei toen tegen mij ‘als er een plekje vrij is bel ik je’. En zo geschiedde, in 1999 werd ik de zesde internist. Het was een bijzondere tijd van pionieren. We deden alles, er waren nog geen gespecialiseerde maag-, darm- en leverartsen en intensivisten.”

Wat doet een internist?

“Als internist zie je mensen met vaak meerdere klachten en symptomen. Je bent een beschouwer pur sang en probeert te vinden wat behandelbaar is. Daar hoort ook twijfel bij. Doen we het juiste? En het succes is minder goed te meten dan bij een botbreuk die wordt rechtgezet. Mij past het puzzelen om tot de best mogelijke behandeling te komen.”

Je werd uiteindelijk hematoloog?

“Als internist, maar zeker als hematoloog-oncoloog, ervaar je een intense relatie met patiënten. Je probeert samen met andere zorgverleners, de ‘beterkans’ te pakken. De meeste mensen wórden beter, maar het traject is net zo intensief als wanneer iemand niet beter wordt. Dat vraagt veel begeleiding.”

Wat moet je daarvoor in huis hebben?

“Kennis, een sterk team, liefde.”

Liefde?

“Je moet van mensen houden als je dit vak kiest. Kanker heeft veel impact op mensen en brengt veel emoties teweeg. Ik begeleid dat proces door te luisteren, te begrijpen, klaar te staan. Maar allemachtig, wat een verantwoordelijkheid. Een polikliniekspreekuur is daarom heel intensief, het vraagt veel van mijn energie. En ondertussen word je bijvoorbeeld gebeld omdat er een patiënt van mij in het Flevoziekenhuis is opgenomen. Daar wil ik dan graag naartoe, maar het lukt niet altijd diezelfde dag. Het is me overkomen dat een patiënt is overleden zonder dat ik langs ben geweest. Dat raakt me, het voelt als te kort schieten, maar ik lig er welbewust niet van wakker. Dat moet je als hematoloog of oncoloog snel onder de knie hebben.”

Je moet ook slecht nieuws brengen, hoe doe je dat?

“Ik ben direct en duidelijk, oftewel, ik val met de deur in huis en draai niet om de diagnose heen. Dat kan als je samen een persoonlijke, respectvolle relatie hebt opgebouwd. Daarna neem ik de tijd om te zien wat dat met de patiënt doet. Ik beweeg mee met wat er gebeurt. Samen een nieuwe weg vinden. Heel soms pakt mijn directe manier niet goed uit en kiest iemand voor een andere dokter. Dat zie ik niet als een belediging, maar vind ik wel naar.”

Heb je te maken met euthanasie?

“Veel mensen brengen het ter sprake, maar maken er uiteindelijk geen gebruik van. Ik denk, omdat het lijden uiteindelijk minder ondragelijk blijkt dan ze vreesden. Maar weten dat je arts je wil helpen als je daarom vraagt, geeft het gevoel van ‘ik kan op je rekenen als het me te zwaar wordt’. Mensen sterven vaak rustiger, zelfs vrediger dan ze gedacht hadden. Uiteindelijk is het meestal de huisarts die de euthanasie uitvoert, thuis, in een vertrouwde, betekenisvolle omgeving.”

Wat heb je in 23 jaar in de zorg voor kankerpatiënten zien veranderen?

“Zo ontzettend veel, dat had ik me toen absoluut niet voor kunnen stellen. Er zijn veel nieuwe behandelmogelijkheden beschikbaar gekomen. Er is ook steeds meer maatwerk mogelijk. Maatwerk werkt twee kanten op: minder OVER-behandeling en minder ONDER-behandeling. Aan de ene kant zie je dus dat behandelingen intensiever worden, aan de andere kant worden ook steeds meer behandelingen thuis gegeven. Zelfs chemotherapie thuis blijkt mogelijk. Er is ook veel ten goede veranderd in de positie van de patiënt: passende zorg, samen beslissen, informed consent. Palliatie, zorg die gegeven wordt als genezing niet meer mogelijk is, is een eigen specialisme geworden.

Is het Flevoziekenhuis in 23 jaar veranderd?

“Enorm, het is groter én beter geworden. Heel spannend en boeiend om daaraan bij te kunnen dragen. Een belangrijke ontwikkeling is dat we een opleidingsziekenhuis zijn geworden. We leiden inmiddels voor negen specialismen jonge dokters op. We halen daarmee talent en kwaliteit in huis. Ze prikkelen onze nieuwsgierigheid. Ik heb het volste vertrouwen dat zij de oplossingen voor de toekomst brengen. Een tweede belangrijke stap was de nieuwbouw in 2010. Daarmee kregen we de radiotherapie van het AMC in eigen huis, de ‘backbone’ van veel kankerbehandelingen voor patiënten uit heel Flevoland. We hebben er zelfs de bouw voor omgegooid, een meesterzet. Maar er kwam ook ruimte voor de Spoedpost en een grotere Intensive care. Ik heb in 23 jaar hier in wel drie ziekenhuizen gewerkt, zo voelt het.”

Wat betekent de samenwerking met Amsterdam UMC?

“In 1999 waren we een klein stadsziekenhuis en voor specialistische zorg volledig afhankelijk van het AMC. Mede door de grote tevredenheid van de Amsterdamse studenten die wij hier opleiden, is de band steeds hechter geworden. Onze ‘chirurgische brug’, waarbij chirurgen zowel in het Flevoziekenhuis als in het toenmalige AMC gingen werken, was spraakmakend in de ziekenhuiswereld. En daar is het niet bij gebleven. Zo werken we nu ook binnen de orthopedie en hematologie. Interessant voor onze artsen, goed voor de patiëntenzorg, goed voor Almere.”

Leer je van patiënten?

“Jazeker, hun tips zijn altijd terecht. Ik denk nu aan een interessante, oudere man, een ware beschouwer. Hij gaf mij veel terug van wat hij meemaakte in de zorg, op een hele constructieve manier. Zo zei hij mij ‘doe meer met ongeveer’. Hij bedoelde daarmee ‘ga flexibel om met het doel, kijk onderweg hoe dingen lopen'. Een mooie levenswijsheid die me veel brengt in het werk en daarbuiten. Ook de opmerking van een patiënt op de verpleegafdeling die iets had gevraagd over zijn behandeling en op het antwoord wachtte. Er gebeurde van alles achter de schermen waar hij geen weet van had. Laat weten wat je doet, ook al heb je nog geen antwoord, dat heb ik ervan geleerd. Net zoals je weet waar je online bestelling in het proces zit.”

Wat zijn je plannen voor de komende jaren?

“Ik werk nog een paar jaar, dus het is goed om bezig te zijn met wat daarna. Dokter zijn is maar één ding in het leven. Ik zal dan zeker zijdelings bij de zorg betrokken blijven, maar wil graag weer creatief zijn. Sinds een jaar hak ik in stenen, ik ben een groot liefhebber van gevelstenen zoals je in Amsterdam aan veel oude panden ziet. Ze dragen de historie van een gebouw. Mijn eerste steen hangt nu in mijn oude studentenhuis in Groningen.”